دریاچه گهر

دریاچه گَهَر یک دریاچه کوهستانی در ایران است که در میان رشته‌کوه اشترانکوه در استان لرستان با ارتفاع ۲۳۵۰ متر از سطح دریا واقع شده است.

این دریاچه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه بین بخش زز و ماهروی الیگودرز و دورود قرار دارد. این دریاچه که به «نگین اشترانکوه» معروف است به سبب نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده‌است. سالانه در حدود ۷۰٬۰۰۰ گردشگر اقدام به بازدید از این منطقه می‌نمایند.

موقعیت جغرافیایی

گهر شامل ۲ بخش به نام‌های گهر بزرگ (کله گهر) و گهر کوچک (کره گهر) می‌باشد. دریاچه گهر بزرگ حدود ۱۷۰۰ متر درازا و ۴۰۰ تا ۸۰۰ متر پهنا و ۴ تا ۲۸ متر ژرفا دارد. اگر از الیگودرز به سمت گهر بروید ابتدا گهر کوچک را با طولی در حدود ۵۰۰ متر و عرضی در حدود ۱۵۰ متر می‌بینید سپس به گهر بزرگ در مرز شهرستان دورود می‌رسید ولی اگر از دورود حرکت کنید پس از کمی پیاده روی به سمت کیگوران به دریاچه گهر بزرگ در الیگودرز می‌رسید.
ساحل این دریاچه به جز قسمت مدخل دریاچه (ضلع غربی) و قسمت مقابل‌اش (ضلع شرقی) که ساحلی ماسه‌ای دارد و برای شنا مناسب است در سایر نقاط دارای ساحلی صخره‌ای است که برای شنا مناسب نیست. در قسمت پایین دریاچه، جنگلی انبوه وجود دارد که در شرف نابودی است. در قسمت بالای آن نیز جنگلی انبوه وجود دارد که این جنگل هم در معرض خطر نابودی است. از قسمت بالا، جوی آبی به دریاچه می‌ریزد که ادامه آن به دریاچه‌ای دیگر منتهی می‌شود. با حدود ۴۰ دقیقه پیاده روی می‌شود به این دریاچه (گهر دوم یا گهر پایین) رسید. عمق آن کم است و ماهیان کف دریاچه را با کمی دقت می‌شود به خوبی دید. جریان ورودی آب دریاچه ۱۰ فوت مکعب بر ثانیه و جریان خروجی آن حدود ۲۰ فوت مکعب بر ثانیه می‌باشد. علت افزایش حجم آب خروجی دریاچه وجود چشمه‌های در قسمت تحتانی آن است.آب اصلی تامین کننده در یاچه از طریق رودخانه ورودی آن یعنی رودخانه تاپله‌است که دارای آبی بسیار خنک ورنگی شفاف و بلورین با بستری مملو از سنگ ریزه یا قلوه سنگ است که بدون افت و با کمی شتاب وارد دریاچه کوچک می‌شود و پس از طی مسافتی کوتاه وارد دریاچه گهر می‌شود.^[۱]
ماه‌های تیر و مرداد بهترین زمان سفر به این دریاچه‌است. یکی از دره‌های بسیار زیبا اطراف دریاچه گهر به دره نی‌گاه معروف است که پوشیده از شقایق‌های رنگی و لاله واژگون است. منطقه حفاظت شده اشترانکوه در محدودهٔ شهرستان‌های الیگودرز و دورود واقع شده‌است.

میزان بارش در منطقه

میزان بارش سالانه در منطقه گهر حدود۹۳۳ میلی متر است که بیشتر بصورت بارش برف می‌باشد در سال‌های پر برف سطح دریاچه یخ می‌بندد.^{[نیازمند منبع]}

آب دریاچه

آب دریاچه گهر به خودی خود بسیار تمیز و گوارا می‌باشد اما بدلیل عدم وجود حمام در اطراف دریاچه بازدید کنندگان به ناچار ممکن است در داخل دریاچه حمام کنند و از مواد شوینده استفاده کنند و این مواد شوینده خوراک جلبک‌ها و خزه‌ها می‌باشد و در قسمت غربی دریاچه که اکثر مسافران در آنجا هستند سنگهای کف دریاچه کمی لیز و جلبک دار است، اما در قسمت شرقی دریاچه که از مواد شوینده استفاده نشده است سنگهای کف دریاچه بسیار تمیز و رویایی می‌باشد بنابراین توصیه می‌شود با ایجاد حمام‌های خورشیدی آب این دریاچه رویایی را حفظ کنیم. دمای آب سطح دریاچه گهر در فصل تابستان و در حوالی ساعت ۱۰ صبح حدود ۱۸ یا ۱۹ درجه است که کم کم با تابیدن آفتاب بالا می‌رود و در زمان عصر که بیشترین انرژی را جذب کرده به ۲۵ یا ۲۶ درجه می‌رسد. از آنجائیکه آب گرم بدلیل چگالی پایین به سمت بالا می‌آید هر لحظه که از روز می‌گذرد مقدار بیشتری از آب سطح دریاچه گرمتر می‌شود به عنوان مثال در ساعت ۱۲ ظهر تابستان حدود۵۰ سانتیمتر روی آب گرم است ولی در ۵ عصر این مقدار به ۷۰ یا ۸۰ سانتی متر می‌رسد. بنابراین بهترین زمان شنا یکساعت مانده به غروب می‌باشد.^[۲]

شنا در دریاچه

از آنجائیکه آب دریاچه گهر بسیار تمیز و وسوسه انگیز است هر انسانی را وسوسه به شنا در درون آن می‌کند، در کنار دریاچه تابلو شنا ممنوع نصب شده است ولی معمولا همه بازدید کنندگان آبتنی را انجام می‌دهند. آب دریاچه گهر سرد می‌باشد و بنابراین به سرعت ریتم تنفسی فرد شناگر بهم می‌ریزد و ممکن است دچار خستگی و گرفتگی عضلات شود. بنابراین اگر فکر می‌کنید چون می‌توانید ۲۰۰ یا ۳۰۰ متر در استخر شنا کنید و در این دریاچه هم می‌توانید بدون تیوب و یا لوازم ایمنی شنا کنید در اشتباه بزرگی هستید. تا بحال چندین شناگر متوسط بدلیل عدم رعایت نکات ایمنی شنا ویا عدم استفاده از اسکورت و یا لوازم پشتیبان شنا بدلیل گرفتگی عضلات در این دریاچه غرق شده‌اند اما در دو سال اخیر ۹۱ و ۹۲ اکثر بازدید کنندگان از آگاهی خوبی برخوردارند و لوازم ایمنی شنا همراه دارند. متاسفانه خطرات شنابدون آگاهی بدرستی گوشزد نمی‌شود در حالیکه با رعایت نکات ایمنی هر کسی می‌تواند در حد توانایی خودش در این دریاچه شنا کند بدون اینکه خطری وی را تهدید کند، از انجائیکه آب این دریاچه سرد است توصیه اکید می‌گردد حتما با یکی از وسایل: جلیقه شنا، تیوب مطمئن، و یا فیبرهای مخصوص شنا به عنوان پشتیبان استفاده شود. اگر لوازم ذکر شده را مزاحم شنای خود می دانید می‌توانید با یک طناب یک فیبر شنای مطمئن و یا یک تیوب را به کمر خود متصل کنید تا در مواقع خطر آن را بگیرید. از آنجائیکه دمای آب دریاچه بین ۱۸ تا ۲۵ درجه است خیلی سریعتر ممکن است پای شناگر بگیرد و بخاطر سردی اب درد آن بسیار زیاد خواهد بود تجربه نشان داده است در صورتیکه پای شنا گری برای اولین بار بگیرد و وی پشتیبانی برای نجات نداشته باشد بدلیل درد زیاد و عدم تجربه در این موضوع احتمال غرق شدنش بالای ۹۵ درصد است و در صورتیکه عضلات هر دو پای شناگری همزمان برای اولین بار در طول زندگی اش بگیرد و وی تمرین کافی برای مواجهه با این شرایط را نداشته باشد به احتمال بالای ۹۹ درصد غرق خواهد شد. بنابراین توصیه می‌گردد چنانچه قصد شنا در دریاچه گهر را دارید حتما از لوازم پشتیبان که باطناب به خود می‌بندید استفاده کنید و یا از یک قایق اسکورت با فاصله مناسب استفاده کنید. دمای آب سطح دریاچه گهر در فصل تابستان و در حوالی ساعت ۱۰ صبح حدود ۱۸ یا ۱۹ درجه است که کم کم با تابیدن آفتاب بالا می‌رود و در زمان عصر که بیشترین انرژی را جذب کرده به ۲۵ یا ۲۶ درجه می‌رسد. از آنجائیکه آب گرم بدلیل چگالی پایین به سمت بالا می‌آید هر لحظه که از روز می‌گذرد مقدار بیشتری از آب سطح دریاچه گرمتر می‌شود به عنوان مثال در ساعت ۱۲ ظهر تابستان حدود۵۰ سانتیمتر از سطح روی آب گرم است ولی در ۵ عصر این مقدار به ۷۰ یا ۸۰ سانتی متر می‌رسد. بنابراین بهترین زمان شنا یکساعت مانده به غروب می‌باشد. بدلیل سرمای آب بعد از مدتی شنا کردن قسمت پیشانی شناگر دچار درد می‌شود و ممکن است ریتم تنفسی فرد نامنظم شود، توصیه می‌گردد از چندین کلاه شنای سیلیکونی برای گرم نگه داشتن سر و پیشانی استفاده شود. همچنین از عینک شنا استفاده شود. در صورت امکان از چندین مایوی بلند چسبان برای حفظ گرمای رانها استفاده شود. البته در صورت امکان خرید لباس غواصی (نئوپرنی) می‌توان از آن استفاده نمود. در قسمتهایی از دریاچه گیاه‌های دریاچه رشد کرده و به سطح دریاچه رسیده‌اند در صورت مواجهه با این گیاهها خونسردی خود را حفظ کنید و به آرامی از روی سطحی ترین قسمت آب و از لابه لای آنها رد شوید، این گیا هها بسیار ظریف و ساقه‌های ضعیفی دارند اما نباید در بین آنها پیچ خورد. حتما بصورت تیمی (دو نفره به بالا) وبا امکانات ایمنی در این دریاچه زیبا شنا کنید و لذت فراوان ببرید.^[۳]

پوشش گیاهی

درختان بلوط، بید، بادام، پسته وحشی، گلابی وحشی، چنار، نارون، بلوط مازو، گردو، انجیر، زبان گنجشک، سیب، زالزالک، ارژن، کنار کهور، انار، گز، و موی وحشی می‌باشد. گل‌های لاله واژگون، شقایق، زنبق و لاله وحشی تاج خروسی و اختر می‌باشند.^{[نیازمند منبع]}

حیات وحش

دریاچهٔ گهر زیستگاه مناسبی برای آبزیان و دیگر حیوانات وحشی است. منطقه حفاظت شده اشترانکوه با حیات وحش متنوع شامل حیواناتی است از قبیل بز، قوچ، آهو، کل، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌ای، کفتار، روباه، شغال، خرگوش و انواع پرندگان مانند عقاب، کبک، شاهین، تیهو و آبزیان مانند مارماهی، لاک پشت، قورباغه و ماهی قزل آلای رنگین کمان و خال قرمز در این دریاچه زیست می‌کنند.^{[نیازمند منبع]}

تاریخچه

اغلب اروپائیان و سیاحان این دریاچه را به نام دریاچه ایران می‌شناسند که این شناخت حاصل معرفی یک زن انگلیسی بنام ایزابلالوسی بیشوپ است که در سال ۱۸۹۰ میلادی توانست مدت ۳ماه در این منطقه تحقیق کرده و هزار کیلومتر راهپیمایی کند ولی باتوجه به اسناد معتبر تاریخی اولین کسی که موفق به کشف دریاچه گهر شد یک زمین شناس اتریشی به نام (آ-رودلر) بود که در سال ۱۸۸۸ میلادی موفق شد نام خود را به عنوان کاشف دریاچه گهر در تاریخ ماندگار کند. وی در هنگام کشف این دریاچه از سمت الیگودرز حرکت کرده بود. اولین و قدیمی ترین تصویر مستند تهیه شده از این دریاچه نیز در سال ۱۸۹۱ میلادی گرفته شده‌است که به یک سیاح فرانسوی بنام ژان ژاک دومرگانتعلق دارد.^[۴]

نحوه شکل گیری

گهر به احتمال زیاد در اثر وقوع زمین لرزه‌ای بزرگ به وجود آمده‌است. این دریاچه بر روی گسل اصلی امروزی زاگرس قرار دارد. بنابراین احتمالاً در اثر جنبش گسل و رویداد یک زمین لغزش سنگ ریزش تشکیل شده‌است.^[۱]

دسترسی

دسترسی به این دریاچه بوسیله خودرو از طریق شهر‌های دورود و الیگودرز امکان‌پذیر است که نزدیک ترین راه برای دسترسی به این دریاچه می‌باشد. راه شکافی‌هایی که اخیرا انجام شده، باعث دسترسی آسان به این دریاچه شده است. راه قدیمی مالرو و عشایری گدار (دره دزدان) است که در فاصله تقریبی ۲۷کیلومتری جاده الیگودرز به شول آباد، به سمت غرب (پل رودخانه مورزرین) تا آغاز تنگ «هولیون» و «تابله» می‌توان به دو قسمت «بالادره گهر» و «دره گهر» تقسیم کرد. از ویژگیهای «بالا دره گهر» وجود بیدستانهایی است که در ساحل شرقی دریاچه گهر بزرگ گسترده‌است. مسیر الیگودرز شامل ۳ ساعت با خودرو و یک ساعت و نیم پیاده روی است. کوهنوردانی که به قله‌های اشترانکوه صعود می‌کنند معمولاً برای رسیدن به گهر از مسیر روستای طیان حرکت می‌کنند. برای رفتن از مسیر طیان می‌توان از راه‌آهن [[تهران] - خرمشهر استفاده کرد و در ایستگاه دربند بعد از ایستگاه ازنا از قطار پیاده شد. راه رسیدن به دریاچه گهر از شهرستان الیگودرز، تقریبا ۷۰ کیلومتر است که هشت کیلومتر آن، مسیری با شیب ملایم به صورت مالرواست. این مسیر به خانواده‌ها توصیه نمی‌شود زیرا از امنیت کافی برخوردار نیست و محیطبانان و نیروی انتظامی حضور ندارند ضمن اینکه از ضلع شرقی دریاچه وارد می‌شوند که از جایگاههای مخصوص وسرویسهای بهداشتی بی بهره است. مسیر دورود (مسیر معدن کارخانه سیمان و پارک جنگلی و سپس رسیدن به کوهپایه اشترانکوه) در نقاطی چون پنبه کار اندکی صعب العبور است اما به دلیل داشتن پارکینگ برای ماشین‌ها و امنیت کافی بیشتر افراد از این مسیر به دریاچه گهر می‌روند. مسیر دسترسی دورود به دریاچه گهر تقریبا۳۰دقیقه با ماشین و حدود ۳ ساعت پیاده روی را می‌طلبد.